6000 kilometer ten Westen van Brussel

Wanneer je vanuit Brussel iets meer dan 6000 km naar het Westen gaat, staat u voor het Witte Huis, de verblijfplaats van de Amerikaanse president, waar momenteel de huidige president, Donald Trump, waarschijnlijk de ganse huisraad gooit naar de hoofden van zijn medewerkers. Misschien, indien u goed luistert, hoort u de borden aan diggelen vliegen.
De voorbije weken was het corona nieuws verschoven naar de tweede plaats, en draaide alles rond de uiterst spannende verkiezingen en de strijd tussen Donald Trump en Joe Biden.
Over deze strijd en het momenteel nog betwiste resultaat staan de media vol en dus ga ik u hier niet de zoveelste versie voorschotelen, maar wel stel ik voor even dieper in te gaan op de erg interessante politiek in de USA. 

75 jaar Amerikaanse presidenten sedert het einde van WOII

U hebt het ongetwijfeld al vaak gehoord en/of gelezen, Joe Biden wordt de 46e president van de USA. Sedert het einde van de tweede wereldoorlog en tot en met Trump tellen we dertien presidenten, waarvan zes democraten en zeven republikeinen. In totaal werd er 36 jaar geregeerd door democraten en 39 jaar door republikeinen. U ziet dat er een zeer behoorlijk evenwicht zit tussen de twee grote Amerikaanse partijen. In diezelfde periode waren er twee presidenten die met een minderheid werden verkozen, namelijk George Bush jr. en Donald Trump. In de States noemt men de stemmen van de individuele kiezers ‘popular votes’, dus het totaal aantal stemmen dat een kandidaat verkrijgt, maar dat is niet doorslaggevend omdat per staat het aantal kiesmannen (electors) telt. In 2016 haalde Donald Trump bijna drie miljoen stemmen minder binnen dan Hillary Clinton, maar hij won wel 304 kiesmannen (electoral votes) van de 538 en werd daarmee de winnaar van de verkiezingen. 
In 2000 was het een nek-aan-nek race tussen George Bush en Al Gore en moest de staat Florida beslissen. Bij de eerste telling had Bush daar 537 stemmen meer dan Al Gore, op een totaal van ongeveer zes miljoen, en werd er beslist om te hertellen in een aantal districten. Deze beslissing werd echter onwettig verklaard door het Hoge Gerechtshof (Supreme Court) die de hertelling stopzette en Bush tot winnaar verklaarde. 
Laat ons eens nader kijken naar die twee grote politieke partijen in de USA.

De oudste politieke partij van de wereld

In de USA zijn de Democraten (Democratic Party) de oudste partij van de wereld. Zij gaan terug naar Thomas Jefferson en zijn in hun huidige vorm gesticht door Andrew Jackson in 1828. De transformatie van deze partij in de loop van haar bestaan is bijzonder opmerkelijk.
Oorspronkelijk was het een erg conservatieve partij, die ondermeer voorstander was van het behoud van de slavernij, waardoor zij zeer sterk stond in het zuiden van de USA. Vervolgens zijn er stapsgewijs belangrijke aanpassingen gebeurd aan hun standpunten. Franklin D. Roosevelt heeft in de jaren dertig van vorige eeuw, de partij hervormd met wat bekend staat als  ‘New Deal Coalition’, een wending waardoor het een sociaal-liberale partij werd.
In 1964 en 1965, na de moord op president John Kennedy, werden door zijn opvolger Lyndon B. Johnson de zogenaamde rassenwetten doorgedrukt. Het ging om de ‘Civil Rights’ wet en de ‘Voting Rights’ wet die Kennedy wou doordrukken na zijn herverkiezing die er echter nooit is gekomen omdat de man, zoals u weet, in Dallas tijdens een officieel bezoek werd vermoord.
Deze wetten die een einde maakten aan de segregatie van de Afro-Amerikanen botsten op veel weerstand in het zuiden, dat vanaf dat moment sterk Republikeins werd, tegenover het noordoosten dat sterk de Democratische kaart trok.
Binnen de Democraten herkent men vandaag drie strekkingen, een centrum, een conservatieve en een progressieve.
De centrumstrekking blijft een sociaal gecorrigeerde liberale groep en we kunnen stellen dat de Clintons, Obama en ook wel Joe Biden tot die strekking behoren. Het is ook deze tak die nog steeds op veel aanhang van de Afro-Amerikanen kan rekenen, maar deze laatste groep is niet gemakkelijk naar de stembus te krijgen. Het Amerikaanse kiessysteem is bijzonder ingewikkeld met variaties tussen de verschillende staten en de mogelijkheid voor een gouverneur om de kiesdistricten te herschikken. Daar wordt natuurlijk sterk gebruik van gemaakt om via legale trucjes kiesresultaten te beïnvloeden.
De conservatieve strekking is voornamelijk van religieuze aard en zijn bijvoorbeeld kritischer naar abortuswetten, homohuwelijken enz. 
De meest activistische strekking is de progressieve. Binnen deze tak vinden we mensen zoals Bernie Sanders en Alexandria Cortez die we gerust extreem links kunnen noemen, en dat is een strekking die regelrecht ingaat tegen de Amerikaanse ‘Frontier’ visie op de samenleving. USA en socialisme gaan (gelukkig) niet samen. 
We hebben allen dagelijks kunnen zien hoe de aanhangers van Trump en de Republikeinse partij hun afkeer uitten voor het socialisme van de Democraten. De grote uitdaging van Biden en Harris zal dan ook zijn om de Democratische partij terug op de lijn te krijgen van een sociaal gecorrigeerde liberale partij die opnieuw ‘on speaking terms’ komt met de Republikeinen en om te voorkomen dat de extreemlinksen te veel invloed krijgen bij de Democraten.

Van progressief naar conservatief

De Republican Party werd opgericht in 1854 en was oorspronkelijk een progressieve partij die zich verzette tegen de slavernij. De grootste en meest bekende Republikein, trouwens de eerste president uit die partij, was Abraham Lincoln. In die tijd waren dan ook de zuidelijke staten aanhangers van de Democrats, terwijl de noordelijke staten eerder Republicans waren.
Zoals we in het vorige hoofdstuk al vermeldden gebeurde er langzamerhand een wissel tussen de strekkingen van Democraten en Republikeinen en daardoor ook een wissel in strekking tussen de staten. Ten tijde van John Kennedy was er al een duidelijke wissel, waarbij het noorden meer Democratisch werd en het zuiden meer Republikeins.
Jimmy Carter, een Democraat die slechts vier jaar president was (1977-1981) werd helemaal niet gesmaakt wegens zijn economische- en belastingspolitiek, en werd dan ook in 1980 zwaar verslagen door Ronald Reagan die de verkiezingen won met 489 kiesmannen. Herinner u ook dat in dezelfde periode er een gijzelingsdrama aan de hand was in de Amerikaanse ambassade in Teheran, een feit waarvan ook vele Amerikanen de verantwoordelijkheid toewezen aan Jimmy Carter.
Reagan heeft tijdens de acht jaren van zijn presidentschap de kaarten in de USA flink geschud. Om de economie te stimuleren en daardoor jobs te creëren heeft hij de belastingen sterk hervormd, zeg maar heel sterk verlaagd voor de kapitaalkrachtigen. Het waren ook de jaren waarin de defensie uitgaven dermate toenamen waardoor de USSR niet meer kon volgen en in een eerste fase akkoord ging om het kernarsenaal af te bouwen (Intermediate-range Nuclear Forces Treaty), en later economisch totaal in elkaar stortte. U herinnert zich wel Gorbatsjov, Perestrojka, Glasnost en uiteindelijk de val van de Berlijnse muur.
De resultaten van Reagan’s politiek hadden echter ook sterk negatieve gevolgen. De begrotingstekorten vlogen uit de pan en de belastingswijzigingen hadden voornamelijk tot gevolg dat de kapitaalkrachtigen hun vermogen spectaculair zagen stijgen en de rest van de bevolking verarmde. Deze gevolgen zijn nooit gestopt en vandaag is de Amerikaanse overheidsschuld toegenomen tot 27 biljoen dollar en stijgt met 45.486 dollar per seconde.
Inzake de verdeling van de rijkdom heeft vandaag 10% van de USA burgers 80% van de rijkdom in handen en dus 90% niet-rijken de overige 20%. U hoeft geen socialist te zijn om te begrijpen dat een dergelijke verhouding op termijn onhoudbaar is. 
Reagan heeft dat allemaal kunnen klaarspelen omdat tijdens zijn presidentschap de Republikeinse partij ook de meerderheid in de senaat wist te heroveren, een situatie die zich niet meer had voorgedaan sedert 1952.
U gelooft het misschien niet, maar de Republikeinse Partij kent negen verschillende strekkingen.
De belangrijkste zijn de Social Conservatives waar bijvoorbeeld oud-president George Bush jr. toe behoort. Zij zijn voorstanders van het klassieke rolmodel voor gezinnen, een sterk leger en inzake sociale voorzieningen geloven zij in het typische Amerikaanse model waar de overheid enkel zorgt voor opportuniteiten en de burger zelf probeert zijn ‘American Dream’ waar te maken.
Een tweede strekking zijn de Religious Right, en zoals de naam het zegt vindt u hier de zeer conservatieve christenen die er vaak fundamentalistische ideeën op nahouden.
De Fiscal Conservaties zijn een derde strekking en zijn voornamelijk tegenstanders van een te grote staatsschuld.
Donald Trump, alhoewel een beetje een vrijbuiter, kunnen we onderbrengen bij groep vier, de Paleoconservatives, die voorstander zijn van een isolationistische politiek en ook op ethisch vlak conservatief zijn.
De vijfde strekking zijn de Neoconservatives die voorstander zijn van een actieve buitenlandse politiek en die je eigenlijk een beetje rechtse sociaaldemocraten kunt noemen.
De Libertarian Conservatives zijn dan weer als zesde strekking grote voorstanders van de absolute scheiding tussen kerk en staat en voorvechters van het fameuze second amendment, u weet wel, het recht op het bezitten en dragen van wapens.
In de zevende groep vinden we de Federalists, die liever zoveel mogelijk bevoegdheden zien bij de staten en minder op het federale niveau. Wij kennen allemaal in België ook zo een partij, niet?
De Moderates zijn dan de achtste strekking en dat zijn eigenlijk Democrats die verzeild zijn bij de Republicans.
En tenslotte hebben we als negende strekking de Liberal Republicans, een groep die openstaat voor een echt sociaal beleid, die heil ziet in grote overheidsprojecten maar op ethisch vlak dan weer eerder conservatief is.
U ziet, een bont allegaartje en dus ook een zeer grote uitdaging om met zoveel verschillende strekkingen tot samenwerking en compromissen te komen.

En nu?

Het worden nog erg spannende weken tot 20 januari. 
De voorbije vier jaren hebben we in het Witte Huis een narcistische clown zien rondlopen die voor ons, niet-Amerikanen, regelmatig wat lachwekkend overkwam. De man heeft op dat niveau een ongekende brutaliteit, een visie die in het beste geval 30 minuten vooruit kijkt en beoefent politiek zoals een verkoper van onroerend goed, wat in feite ook zijn enige kennis en ervaring was.
Ook voor 2016 was er al een erg sterke verdeeldheid tussen verschillende groepen in de USA, maar Donald Trump heeft deze verdeeldheid nog sterk aangewakkerd, en wat nu de laatste dagen gebeurt is ronduit gevaarlijk. Door continu de verkiezingsgang en daardoor ook de fundamenteel democratische waarden van de USA in twijfel te trekken en zijn volgers op te roepen tot verzet ontstaat er een situatie die niemand nog onder controle heeft. 
We kunnen dus enkel hopen dat iemand er snel in slaagt om de man tot bedaren te brengen en dat men kan komen tot een redelijke transitie van de macht. Ik zeg bewust ‘redelijk’ want een goede overdracht is met een dergelijk onberekenbaar individu onmogelijk.
Beide grote partijen zullen zich vervolgens moeten bezinnen willen ze dit grote land opnieuw op een gezondere manier gaan besturen. Hier kan Joe Biden een troef zijn omdat de man over een geweldige politieke ervaring beschikt en niet gekend staat als een scherpslijper. 
Maar ook intern hebben beide partijen heel wat werk op de tafel. De Democrats mogen dan wel een meer sociaal en progressief beleid nastreven, zij zullen toch een aantal fundamenteel Amerikaanse normen en waarden moeten respecteren en één van die normen is dat echt socialisme vloekt met deze waarden. 
De Republicans op hun beurt zullen moeten accepteren dat een land waar de rijken snel rijker worden en de armen nog sneller armer, geen toekomst heeft en dat dus sociale hervormingen onvermijdbaar zijn. Misschien kunnen ze ook proberen de superrijken te doen investeren in infrastructuur, waar de USA hoge nood aan heeft, in plaats van opnieuw hoge belastingschalen in te voeren voor deze groep Amerikanen.
Kortom beide grote partijen moeten inventief zijn en opnieuw tot samenwerking komen met behoud van een gezonde oppositie maar zonder mekaar continu te blokkeren in het Congres. Na de Trump ervaring is het misschien toch ook niet verkeerd om zich nog eens te bezinnen over de grote macht van een Amerikaanse president.
Indien dit allemaal lukt en Donald Trump voortaan nog enkel gaat golfen in plaats van aan politiek te doen, zullen ze misschien tegen 2024 echt kunnen zeggen ‘We made America Great again’.

Dit artikel is een persoonlijke opinie van de schrijver en is geen officieel N-VA partijstandpunt.